„Pamięci około 8.000 Żydów, w tym ponad 3.000 z Sokółki, a także okolicznych miejscowości: Krynek, Janowa, Czyżewa, Zarębów Kościelnych zamordowanych przez Niemców w latach II wojny światowej. W pobliżu znajdowała się Główna Synagoga zbezczeszczona i zniszczona przez niemieckich okupantów” – taki napis widnieje na tablicy, jaka została odsłonięta w piątek 19 września obok budynku Zespołu Szkół Integracyjnych w Sokółce.
W uroczystości uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz gminnych i powiatowych oraz goście z Izraela. – Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy mają swój udział w przygotowaniu tej uroczystości – podkreślił Ruwen Stoler z Izraela.
Wybór miejsca ustawienia tablicy nie był przypadkowy. Tutaj, gdzie obecnie znajduje się Zespół Szkół Integracyjnych, stała synagoga. Jesienią 1941 roku Niemcy utworzyli wokół niej getto, w obrębie którego stłoczono ok. 8.000 osób. Ostateczna likwidacja sokólskiego getta nastąpiła 24 stycznia 1943 roku. Żydzi trafili do obozu w Kiełbasinie pod Grodnem. Stamtąd ruszyły transporty do Treblinki i Auschwitz.
O związkach żydowskiej społeczności z Sokółką przypomniał Zastępca Burmistrza Krzysztof Szczebiot.
– Przez ponad trzy stulecia Żydzi żyli w Sokółce, pracowali i współtworzyli obraz naszego miasta. W 1789 roku w Sokółce mieszkało 147 wyznawców judaizmu. W 1936 roku były to już 3.232 osoby – powiedział Zastępca Burmistrza Krzysztof Szczebiot. W swoim przemówieniu przytoczył on fragment wspomnień spisanych przez sokółczanina Czesława Biziuka. Czytamy w nich: „Do wybuchu II wojny światowej Sokółka była niewielkim miastem powiatowym liczącym ok. 7.000 mieszkańców. Połowę stanowili Żydzi. Rada Miejska składała się w połowie z Polaków i Żydów. Burmistrzem zawsze był Polak, a wiceburmistrzem Żyd, który pełnił swoją funkcję honorowo. Ostatnim burmistrzem przed wojną był Kazimierz Komar, emerytowany wojskowy. Wiceburmistrzem – Werner, właściciel apteki. Cały przemysł, handel i rzemiosło znajdowały się w rękach żydowskich”. – Kiedy podczas II wojny światowej Niemcy wkroczyli do Sokółki, los społeczności żydowskiej był przesądzony – dodał Krzysztof Szczebiot.
W imieniu rodzin żydowskich głos zabrał Ruwen Stoler. Jego przemówienie przetłumaczył Dani Keinan. Jednocześnie Pan Dani przypomniał, że wśród gości z Izraela są osoby, których przodkowie mieli jakiś związek z Sokółką
Prowadząca uroczystość – Dyrektor ZSI Maria Lilla Andrzejewska odczytała list przesłany przez Wicewojewodę Podlaskiego Wojciecha Dzierzgowskiego.
„Inicjatywa związana z odsłonięciem tablicy pamiątkowej pozwala pielęgnować pamięć o Ofiarach Holokaustu. Jestem przekonany, że tablica będzie miejscem manifestacji patriotycznych postaw” – napisał Wicewojewoda.
Do odsłonięcia tablicy zostali zaproszeni: Zastępca Burmistrza Sokółki Krzysztof Szczebiot, Prezes Stowarzyszenia Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Izrael Lucy Lisowska oraz goście z Izraela. Przypomniano, że fundatorką tablicy jest Dina Feder ze Stanów Zjednoczonych.
Kolejnym punktem programu była część artystyczna przygotowana przez uczniów Zespołu Szkół Integracyjnych.
Na zakończenie rabin z Żydowskiej Gminy Warszawskiej Joel Chaim Nowicki odmówił modlitwę za zmarłych.
Delegacja z Izraela miała okazję zwiedzić szkołę i obejrzeć szkolne kroniki. Goście napisali też listy skierowane do nauczycieli i uczniów, w których raz jeszcze podziękowali za perfekcyjnie zorganizowaną uroczystość.
(UM) Fot.: D. Biziuk
